Op 4 juli werd bekend dat Carola Schouten wordt voorgedragen als burgemeester van Rotterdam. Direct daarna publiceren nieuwsmedia een uitgebreid portret, reacties uit de lokale en landelijke politiek en commentaren van columnisten en redacteuren. Ook een peiling onder Rotterdammers en lezers van de krant mag niet ontbreken. Diezelfde lezer wordt daarbij nog even fijntjes gewezen op het salaris dat de nieuwe burgemeester maandelijks mag bijschrijven.
Op 5 juli, een dag na de bekendmaking, verschijnt zelfs een volledige reconstructie van het proces om tot een voordracht te komen. De reconstructie is minutieus: we krijgen te lezen dat veertien raadsleden in de Achterhoek (in het diepste geheim!) vergaderen, hoe zij zich hebben voorbereid en dat het bereiken van overeenstemming lang heeft geduurd, compleet met een tijdlijn. Ook de namen van andere kandidaten worden genoemd, inclusief verslag van stevige discussies (de sfeer sloeg om!) en waarom zij uiteindelijk ongeschikt werden geacht.
Voor de achteloze lezer misschien klein bier, maar het is verbazingwekkend dat bij de journalist tot in detail bekend is welke namen van kandidaten over de tafel zijn gegaan en hoe de beraadslaging daarover is verlopen. Dit proces is op grond van wet geheim. Het geeft dus de sterke indruk dat iemand uit de school is geklapt en dan betreft het een strafbaar feit. Voor zover ik heb kunnen terugzoeken, is er niemand die daar publiekelijk een punt van heeft gemaakt.
De verhouding tussen de integriteit van politici, de verslaglegging door media en het vertrouwen van de burger in de politiek boeit mij enorm. Een aantal jaar geleden schreef ik al eens over de rol van media in integriteitsaffaires: door kritisch verslag te doen van de politiek ontstaat een verantwoordingsmechanisme: de machthebbers zijn de burger tekst en uitleg verschuldigd. Maar er zijn ook andere rollen te onderscheiden: door verslag te doen van vermeende affaires wórden het affaires of worden de effecten vergroot.
Dat informatie van achter gesloten deuren naar buiten wordt gebracht is inherent aan journalistiek, die immers een belangrijke waakhondfunctie vervult als onafhankelijk verslaggever van de macht. In de bestuurswetenschap wordt echter al langer gesignaleerd dat verslag doen van politiek en bestuurlijk nieuws alleen interessant is als het een hoge amusementswaarde heeft. De aandacht van media verschuift regelmatig naar het privéleven van politici en naar affaires. Alles voor de kliks en voor de likes, dus.
Daar kan nog een interessante ontwikkeling aan worden toegevoegd. Afgelopen maand verscheen een interessant interview met de Duitse mediawetenschapper Martin Andree. Hij voorspelt dat binnen vijf jaar de grote Big Tech bedrijven de traditionele media grotendeels hebben verdreven. Het publieke debat wordt dan volledig gevoerd op de grote platformen en dit kan leiden tot een ontwrichting van een gemeenschappelijk beleefde waarheid. Bekend is de informatiefuik: de kliks en de likes zijn dan niet alleen een indicator voor de amusementswaarde van informatie, maar zijn ook bepalend voor welke versie van de waarheid de gebruiker te zien krijgt.
Zo bezien is het lekken uit een geheime voordracht voor een nieuwe burgemeester misschien inderdaad klein bier.
