Wat betekent het voor een organisatie als er een vermoeden, signaal of zelfs een melding van een integriteitsschending is? Een onafhankelijk onderzoek door een gespecialiseerde partij kan de impact op de organisatie beperken en herhaling voorkomen. In dit artikel gaan we dieper in op de betekenis van integriteit en integer handelen, geven voorbeelden van integriteitsschending en delen de stappen van een integriteitsonderzoek.
De aandacht voor integriteit en mogelijke integriteitsschendingen bij zowel publieke als private organisaties groeit. Maar wat bedoelen we eigenlijk met integriteit of een integriteitsschending?
Wat is integriteit?
Bij integriteit denken we al snel aan woorden zoals eerlijkheid, betrouwbaarheid en zuiverheid. Maar eigenlijk kan integriteit en integer handelen op verschillende manieren uitgelegd worden, afhankelijk van de situatie. Wij leggen integriteit als volgt uit:
“Integer handelen is handelen conform de maatschappelijk aanvaarde normen en waarden en die van de eigen organisatie.”
Hoe de normen en waarden van een organisatie vastgelegd en kenbaar gemaakt zijn, verschilt. Dat kan bijvoorbeeld een gedragscode zijn waarin de regels rondom nevenfuncties, omgangsnormen of declaraties zijn opgenomen. Maar in sommige functies komt daar ook wet- en regelgeving bij kijken. Zo beschrijft de ambtenarenwet hoe een goed ambtenaar zicht hoort te gedragen en voor politieke ambtsdragers kijken we bijvoorbeeld ook naar de gemeentewet.
“BING werkt vaak in opdracht van gemeenten en overheden. Voor deze mensen ligt de lat van integer handelen een stuk hoger, omdat de overheid in verschillende situaties een monopolie positie heeft zoals op het gebied van wetgeving en handhaving. Dat brengt ook een verantwoordelijkheid met zich mee en daar mag je dus de hoogste integriteitseisen aan stellen.”
Peter Werkman, Directeur BING
Met de hoogste integriteitseisen neemt het risico op integriteitsschending natuurlijk toe. Ook bij organisaties met duidelijke regels en gedragscodes kunnen zich onwenselijke situaties voordoen. In dat geval is een (onafhankelijk) integriteitsonderzoek vaak noodzakelijk. We geven voorbeelden van integriteitsschending en leggen uit hoe zo’n onderzoek in zijn werk gaat.
Voorbeelden integriteitsschending
De invulling van integriteit is dus mede afhankelijk van de organisatie waar iemand deel van uitmaakt. Er is sprake van een integriteitsschending wanneer iemand binnen deze organisatie niet gehandeld heeft volgens de normen en waarden van de organisatie. Tegelijkertijd voert het te ver om op elke overtreding het label integriteitsschending te plakken. De bewustheid van handelen kan een rol spelen. Voorbeelden van integriteitsschendingen zijn:
- Strafbare feiten zoals diefstal, verduistering, fraude en corruptie
- Discriminatie
- (seksuele) intimidatie
- Een onjuiste declaratie
- Misbruik van bevoegdheden
- Belangenverstrengeling
- Misbruiken of lekken van informatie
- Schenden van geheimhoudingsplicht
Een eventuele integriteitsschending wordt onderzocht in een integriteitsonderzoek.
Wat is een integriteitsonderzoek?
Een integriteitsonderzoek is een onderzoek naar een vermoeden van een mogelijke integriteitsschending. Het onderzoek moet de situatie inzichtelijk maken. Tijdens dit onderzoek worden feiten onderzocht en opgehelderd om te bepalen of er sprake is van een integriteitsschending en of in deze situatie bewust of onbewust niet integer gehandeld is.
Een integriteitsonderzoek kan gestart worden naar aanleiding van een klacht of melding, maar dat is zeker geen voorwaarde. Ook bij een vermoeden of signalen van integriteitsschending kan een onderzoek ingesteld worden. Bijvoorbeeld vanwege de verantwoordelijkheid als werkgever voor een sociaal veilig werkklimaat.
Klachten, meldingen en signalen van een integriteitsschending
Er is een verschil tussen een klacht, een melding en een vermoeden of signalen van een integriteitsschending, dit leggen wij graag uit:
Een vermoeden of signaal ontstaat vaak door een eigen waarneming van iemand die verbonden is aan de organisatie. Deze vermoedens en signalen kunnen bijvoorbeeld bij een werkgever gemeld worden. Signalen kunnen ook van buiten de organisatie komen. Sinds 2016 is de Wet Huis voor klokkenluiders van kracht die ervoor moet zorgen dat klokkenluiders binnen een organisatie beschermd worden.
Een klacht of melding gaat verder dan een signaal of vermoeden. Hierbij wordt een officiële klacht ingediend of melding gedaan waarbij een vooraf bepaalde procedure gevolgd moet worden. Het is historisch zo gegroeid dat bij situaties met een persoonlijk slachtoffer, zoals bij discriminatie of (seksuele) intimidatie, er sprake is van een klacht. Door de persoonlijke aard van een klacht onderzoeken we bij een klacht niet alleen de feiten maar ook de beleving en intenties van de betrokkenen. Bij andere mogelijke integriteitsschendingen, wanneer de organisatie mogelijk slachtoffer van de situatie is, zoals bij fraude, spreken we van een melding.
Zowel bij een klacht, een melding of een vermoeden wordt eerst de ontvankelijkheid getoetst, voordat overgegaan wordt tot een integriteitsonderzoek. Dat verloopt als volgt:
Een integriteitsonderzoek uitgevoerd door BING
Wanneer een klacht, melding of vermoeden ontvankelijk is gebleken starten wij voor de opdrachtgever een integriteitsonderzoek. Dit onderzoek is gericht op het ophelderen van de situatie en is grofweg onder te verdelen in vier fases:
- Intake
- Onderzoeksaanpak vaststellen
- Onderzoek
- Rapportage
Integriteit waarborgen
Ook voor organisaties waarbij gelukkig een directe aanleiding ontbreekt is het zinvol om in gesprek te gaan met BING. Onze kennis en ervaring is van grote waarde voor organisaties die een goede integriteitsstandaard nastreven, we komen niet pas in actie bij integriteitsschending maar helpen dit ook voorkomen. Een van onze adviseurs gaat graag vrijblijvend met u in gesprek over de mogelijkheden.
