In de afgelopen maanden heb ik vrijwel wekelijks trainingen mogen verzorgen voor een slordige 300 griffiers of hun plaatsvervangers. Deze cursus, die uit twee trainingen bestaat, is mogelijk gemaakt door het ministerie van BZK en wordt uitgevoerd door BING, in samenwerking met de Vereniging van Griffiers. Aanleiding is de wijziging van de Gemeentewet die maakt dat burgemeester en CdK een wettelijke taak hebben om de bestuurlijke integriteit te bevorderen. Daarmee zal, zo is de verwachting, nog meer een beroep worden gedaan op de kennis en vaardigheden van de griffier.
Een bijzondere ambtenaar
Nu is de griffier linksom of rechtsom al bijzonder in zijn soort, aangezien hij sinds de invoering van het dualisme een spilfunctie vervult tussen volksvertegenwoordiging en ambtelijke organisatie. In deel 1 van de cursus stond daarom onder meer een nadere verkenning van de rol en verantwoordelijkheid van de griffier centraal: “Waarom is de griffier op aarde?”
Is de griffier louter dienend aan zijn democratische werkgever? Of verdedigt hij ook de waarden van onze rechtsstaat, zelfs als dat betekent dat hij tegen zijn werkgever in moet gaan? Is hij de onpartijdige “vertrouwenspersoon” die partijen bijstaat met raad en daad, of is het zijn rol om volksvertegenwoordigers terug te fluiten, indien zij tegen de regels in gaan?
Uiteenlopende vragen, maar met minder uiteenlopende antwoorden dan vooraf wellicht gedacht. De moderne griffier is een duizendpoot, die afwisselend ondersteuner, procesbewaker, adviseur en – soms – ook hoeder is, ook ten aanzien van de integriteit van de raad of van de staten. Met dien verstande dat de volksvertegenwoordigers altijd zelf verantwoordelijk blijven voor hun handelen.
Rolopvatting
Accentverschillen daargelaten, zaten griffiers – soms na enig doorvragen – toch vaak op dezelfde lijn. En dat stelt gerust. De gemene deler in menig gepasseerde discussie is dan ook dat de griffier een rol te vervullen heeft als het gaat om de integriteit van zijn raad of staten. De griffier dient derhalve niet enkel zijn werkgever, maar heeft ook een opdracht als het gaat om het bewerkstelligen van goed bestuur. In het licht van de opdracht aan de burgemeester en de CdK om de bestuurlijke integriteit te bevorderen, ontstaat daarmee de vraag waarin hun rol op dit terrein verschilt van die van de griffier.
Aanleiding voor het invoeren van een wettelijke opdracht aan burgemeester en CdK is immers de gedachte dat buiten twijfel dient te staan dat voor deze twee ambtsdragers een bijzondere verantwoordelijkheid bestaat, indien het zelfreinigend vermogen van de betrokken bestuursorganen tekortschiet. De praktijk leert echter ook dat, indien twijfels bestaan over het handelen van een volksvertegenwoordiger, ook de griffier doorgaans in beeld komt. Verschil in formele instrumenten is er echter nauwelijks: burgemeester, CdK en griffier moeten het vooral van hun gezaghebbend optreden hebben. En dat gezag lijkt voor een groot deel weer te zijn gestoeld op kennis van zaken en de vaardigheid om adequaat op te kunnen treden. Zo er op dit thema al een verschil is tussen de burgemeester/CdK enerzijds en de griffier anderzijds, moet dat vooral worden gezocht in de verschillende staatsrechtelijke posities, en de autoriteit die daaraan kan worden ontleend.
Gedurende de trainingen, bleek evenwel dat de griffier en de burgemeester of CdK veelal samen optrekken op het terrein van integriteit van de volksvertegenwoordigers, in wisselende rolverdelingen. Bijvoorbeeld doordat de griffier een rol als adviseur inneemt richting burgemeester/CdK, of in een soort escalatiemodel: de griffier voert in eerste instantie gesprekken met volksvertegenwoordigers en zo nodig kan worden opgeschaald richting burgemeester of CdK. Dat kan soms lastig zijn. Met name in situaties waarin de griffier er een ander moreel kompas op nahoudt dan zijn omgeving.
Tot besluit
De griffier is vanuit zijn staatsrechtelijke positie al een bijzondere ambtenaar. Het overigens jonge beroep is in relatief korte tijd uitgegroeid tot een vertrouwde en volwaardige speler in het openbaar bestuur. De moderne griffier is dan ook allang niet meer de figuur die slechts de organisatorische ondersteuning voor zijn rekening neemt, maar mag met recht een duizendpoot heten.
Met betrekking tot de integriteit van de volksvertegenwoordiging, ligt er volgens veel griffiers voor hen zonder twijfel een opdracht. Dat vergt uitgebreide kennis en vaardigheden met betrekking tot juridische en morele oordeelsvorming, in een dynamische en boeiende omgeving. Het vak van griffier is een vak apart.
Meer weten? Neem gerust contact op.
