Geregeld doen we onderzoeken die betrekking hebben op seksuele intimidatie. En veelal gaat het in deze casussen om vrouwen, die seksueel geïntimideerd worden door een mannelijke leidinggevende. We spreken tijdens deze onderzoeken soms ook met vrouwen die zichzelf niet seksueel geïntimideerd voelen, maar wel merken dat andere vrouwen dat gevoel krijgen van de persoon om wie het onderzoek draait. Wat mij opvalt is dat de volgende opmerking vaker gemaakt wordt: ‘Hij weet wel dat hij dat bij mij niet moet doen.’ Vrouwen die deze uitspraken deden, zou ik omschrijven als mondig, direct en assertief. De uitspraak bleef me bij en riep meerdere vragen op. Weet hij wie hij seksueel kan intimideren? Ligt het aan de vrouw of zij seksueel geïntimideerd wordt door hem? Denkt men dat het aan de vrouw ligt als zij seksueel geïntimideerd wordt door hem?
Victim blaming
Ik vermoed dat dit laatste het geval is, wat in de psychologie ook wel victim blaming wordt genoemd. Als een slachtoffer iets overkomt, zal deze daar zelf wel schuld aan hebben. Victim blaming komt bij allerlei verschillende delicten voor, maar het meest bij delicten die seksueel van aard zijn. Hoewel het in dit geval subtiel is, lijkt er toch een soort oordeel in verborgen. Waarom is dat eigenlijk, waarom oordelen we hierover?
Just world
Victim blaming wordt in eerste instantie verklaard door de ‘just world’ theorie van psycholoog Melvin Lerner. De just world theorie houdt in dat mensen willen geloven in een rechtvaardige wereld. Daarnaast willen mensen graag blijven geloven in hun eigen veilige wereld. Het helpt dan om het slachtoffer de schuld te geven. Zo houd je het idee in stand dat zoiets jou niet zal overkomen. Want hij weet wel dat hij dat niet bij mij moet doen.
We zien ook dat vrouwen zichzelf de schuld lijken te geven van het gedrag van de ander. Of twijfelen over of het voorval wel echt zo erg was. Of het een onderzoek van BING wel waard was. Ze spreken bijvoorbeeld uit spijt te hebben dat het zover heeft moeten komen. Ook dit kan vanuit de psychologie verklaard worden. Als je jezelf de schuld geeft, houd je dus controle over wat je overkomt. En zo denk je dat je ervoor kunt zorgen dat het je niet weer gebeurt, aldus psycholoog Ronnie Janoff-Bulman.
Toch kan het verantwoordelijk houden van het slachtoffer voor wat er is gebeurd ernstige gevolgen hebben voor de persoon die iets overkomt. Victim blaming tast namelijk je zelfbeeld aan, doordat je je dom voelt. Ook staat het de verwerking van wat je overkomen is in de weg.
Bespreekbaar maken
Onwenselijk of grensoverschrijdend gedrag bespreekbaar maken is daarom erg belangrijk. Toch kan dit juist erg lastig zijn. In het geval van seksuele intimidatie is er bijvoorbeeld vaak sprake van een grijs gebied. Het kan lastig zijn om te duiden wat er precies is voorgevallen. Daarnaast heb je te maken met zowel de intentie van de ‘dader’ met zijn gedrag als met de beleving van het slachtoffer ten opzichte van het gedrag. Slachtoffers twijfelen dan bijvoorbeeld over of ze het voorval niet verkeerd hebben opgevat. Ook voelen slachtoffers zich vaak schuldig of zijn ze bang niet geloofd te worden.
Het is echter wel belangrijk om er niet mee te blijven zitten. Probeer het dus toch bespreekbaar te maken als je je niet goed voelt bij het gedrag van een ander. De drempel is vaak lager om met een vertrouwenspersoon, collega of vriend(in) te gaan praten dan met de persoon die het gedrag vertoont. Ook in geval van twijfel is het belangrijk er met iemand over te praten. Of misschien wel: juist in geval van twijfel. Het gesprek met de ander kan helpen om na te gaan of en waarom het gedrag ongepast is, welke mogelijkheden je hebt om het gedrag te stoppen, het gesprek met de dader of een leidinggevende aan te gaan en/of een klacht in te dienen.
Neemt iemand jou in vertrouwen over een dergelijk onderwerp? Dan is het goed je bewust te zijn van bovenstaande mechanismen. Wees kritisch op je eigen houding en bied een luisterend oor; seksuele intimidatie kan namelijk iedereen overkomen.
Meer weten? Neem gerust contact op.
