De Voetballes
Ieder weekend spelen meer dan één miljoen amateurvoetballers samen meer dan 32.000 wedstrijden. Ondanks dramatische incidenten, is de balans positief. In mijn veertig voetbaljaren door heel het land, maakte ik nooit slaande ruzie mee. Hoe is het mogelijk dat een fysiek en emotioneel spel op het scherpst van de snede, goed voor de meeste sportblessures – “voetbal is oorlog” – toch zo vaak goed gaat? Aan de “governance” zal het niet liggen. Die is eerder uiterst gebrekkig. De scheidsrechter is van de thuisclub (schijn van belangenverstrengeling) en de twee grensrechters zijn van de respectievelijke teams (daadwerkelijke belangenverstrengeling).Toch kwamen er in al die tijd geen spelregels bij.
Wat een verbluffend contrast met bijvoorbeeld de bankensector, de bouwwereld, de woningcorporaties en de zorg, die onder invloed van integriteitsschendingen bedolven werden onder meer en nieuwe regels die het daar gespeelde spel transparanter, meer controleerbaar en verantwoordelijker moeten maken. Er is grote twijfel of dat allemaal wel gaat helpen. Misstanden ontstaan waar mensen zelf niet meer na kunnen en mogen denken over wat wel en niet deugt. Het morele oordeel is uitbesteed aan regels. Wat dit alles doet met de concurrentiepositie van onze instellingen en organisaties, laat zich raden. Het zijn geen fijne clubs om speler van te zijn en hun producten zijn langzaam en duur. Gescoord wordt er weinig en als het al lukt, volgt altijd de discussie of het wel volgens de regels was. Zouden we wat van Koning Voetbal kunnen leren? Ik denk het wel.
De kracht van het (amateur)voetbal zit in de integriteit van het spel. Wie het spel niet eert, kan het ook niet spelen. Zonder mijn tegenstander geen wedstrijd. Ik heb er belang bij dat hij tegen en met mij wil blijven spelen. Ik kan daarop ook van zijn kant vertrouwen omdat het instituut van spelregels en leiding sterk genoeg is. Geen enkele voetballer legt, zoals een bankier, een eed af voordat er gespeeld wordt. De integriteit van het spel is zo sterk dat zelfs op het hoogste niveau uitkomsten binnen de regels door de teams spontaan terzijde worden geschoven omdat ze vreemd zijn aan het wezen van het spel. Dat zijn spelers die deugen en weten waar het echt om gaat. Kijkt u maar even naar: https://www.youtube.com/watch?v=awBm5nnCCJ0 en http://youtu.be/Sj_Uc2jU3CU, waar reglementaire doelpunten worden gecompenseerd en vrije trappen worden ingeleverd.
Hier groeit vertrouwen en hier bloeit de goede cultuur. Niet door meer regels, maar door te laten zien waar het spel echt om gaat. Dat is een prachtige les die ver boven het voetbalveld uitstijgt.
De rode draad bij alle misstanden die zich van Rooms-Katholieke Kerk tot de bouwfraude voordeden, is dat er zaken gebeurden die vreemd waren en haaks stonden op het doel van de organisatie en zo het vertrouwen in de organisatie en de mensen die er werkten en de betreffende sector als geheel ernstig schonden. Er werd vals gespeeld. Het belang van en de zorg voor de cliënt stond niet voorop. Het was de overtreders in essentie om iets anders te doen: het bevredigen van de eigen (financiële) of fysieke behoeften ten koste van degene die aan hen zijn toevertrouwd.
Als we de voetballes ter harte nemen, weten we waar we het moeten zoeken bij het werken aan integere mensen binnen organisaties. De essentie is niet het vergroten van transparantie, controle, verantwoording en sancties, maar om ervoor te zorgen dat er geen mensen werken en culturen ontstaan die afwijken van het doel waar de organisatie voor staat. Het leiderschap zal het antwoord op de vraag “waarom doen we wat” voortdurend en consequent voor moeten leven. Twee dingen helpen daar in ieder geval bij. Voeg ten eerste geen elementen toe die vals spel bevorderen. De financiële bonus roept bijvoorbeeld de verleiding op om omzet ten koste van de klant leidend te laten zijn. Een organisatie die, ten tweede, mensen ontslaat die juist de eigen organisatie aan haar integriteit trachten te herinneren (klokkenluiders), mist bel en klepel. Op het voetbalveld kwam het nog niet voor dat iemand wegens sportief gedrag met rood het veld werd uitgestuurd. Buiten het veld is het een (te) veel voorkomend gebruik.
Ieder weekend wordt wereldwijd op talloze velden door miljoenen voetballers het voorbeeld gegeven hoe je met weinig regels onder een gebrekkige “governance” toch de deugd van het goede spel kunt oefenen. Zelfs de troebele FIFA doet daar niets aan af.
Deze blog is geschreven door Onno van Veldhuizen, burgemeester Gemeente Hoorn.
