Anno 2014 wordt nog vaak gerefereerd aan de uitspraak van Ien Dales twintig jaar geleden: ‘een beetje integer bestaat niet’.
Ien Dales ging uit van een eng integriteitsbegrip: bestrijding van fraude en corruptie stond centraal in haar betoog. De afgelopen jaren zien we een verbreding van het begrip, gedragingen als het hebben van een ‘verkeerde’ nevenfunctie en het opvoeren van onjuiste declaraties zien we tegenwoordig ook als niet-integer gedrag. We zijn moreel striktere eisen gaan stellen aan bestuurders en ambtenaren.
In de verbreding van het begrip schuilt ook een risico, immers, wel of niet integer kunnen we goed beoordelen bij een fraudezaak. Maar een dienstreis die verkeerd in de boeken is gekomen: kunnen we daar ook direct het bordje wel of niet integer aan hangen? De verbreding van het begrip betekent dat we met meer grijze gebieden te maken hebben en krijgen.
In de afgelopen twintig jaar is er veel gebeurd. Er is wet- en regelgeving gekomen, met als hoogtepunt de verankering van integriteitsbeleid in de Ambtenarenwet. Landelijk zijn er basisnormen integriteit afgesproken voor ambtenaren en politieke ambtsdragers die om de vier jaar worden gemonitord. Het raamwerk voor integriteitsbeleid staat en verschillende instrumenten zijn beschikbaar om hier handen en voeten aan te geven.
Nu komt het aan op het borgen van dit beleid: van regels naar cultuur. De organisatiecultuur blijkt uiteindelijk dé belangrijkste bepaler voor wenselijk of onwenselijk gedrag. Het is tijd (geworden) voor het échte gesprek. Een lastig gesprek soms. Zie het rapport van de Advies Commissie Behoorlijk Bestuur over de woningbouwcorporaties. Een citaat uit dit rapport om aan te geven over wat voor gesprekken we het dan hebben: ‘die lastige gesprekken hoeven niet steeds lastig van toon te zijn. De gesprekken zijn er vooral om indringende vragen te stellen, zonder meteen te eindigen in het antwoord ja of nee. Het zijn gelegenheden om het eigen en andermans handelen te bevragen, een discussie over waarden te voeren en afwijkende opvattingen te horen.’
Ik denk dat we voor de komende tijd hiervoor aan de lat staan, het voeren van goede gesprekken. Daarmee hebben we een belangrijke troef in handen om integriteit van onze (overheids)organisaties naar een hoger plan te tillen!
Deze blog is geschreven door Roel Cazemier, burgemeester Gemeente Dinkelland en bestuurslid VNG.
Twitter: @Roelcazemier
